5. Czy zasobność banku wynika z faktu, że może on kreować nieograniczoną ilość pieniądza depozytowego?

Możliwość kreacji pieniądza depozytowego nie robi takiego wrażenia na banku, jak na osobach prywatnych. Kiedy spojrzymy na uproszczone konto teowe banku, szybko zorientujemy się dlaczego. Po pierwsze, widzimy, że dla obu podmiotów dokonuje się dwóch przeciwstawnych księgowań, ponieważ aktywa jednej strony są pasywami drugiej.

Aktywa Bank Pasywa Aktywa Marta Pasywa

 należności z tytułu kredytu pieniądz depozytowy pieniądz depozytowy zobowiązanie wobec banku 1000 1000 1000 1000

 Konto teowe prowadzone dla Banku po udzieleniu kredytu Konto teowe prowadzone dla Marty po udzieleniu kredytu

Jeśli teraz skoncentrujemy się na koncie teowym banku, to zobaczymy, że po stronie aktywów bank odnotowuje wierzytelność kredytową od Marty. Jednak pieniądz depozytowy wykreowany dla Marty stanowi zadłużenie banku. Dzieje się tak dlatego, że ewidencjonując nowe środki pieniężne na rachunku Marty, bank zobowiązuje się, że wypłaci je Marcie w gotówce lub przeleje je w imieniu Marty do innego banku. W obu przypadkach bank potrzebuje pieniądza banku centralnego, którego sam nie jest w stanie „wyprodukować”. Bank musi pożyczyć go od banku centralnego po koszcie równym podstawowej stopie procentowej. Dla banku pieniądz depozytowy jest zatem długiem wobec jego klientów i stanowi rzeczywisty koszt. Dla banku kreacja pieniądza depozytowego skutkuje powstaniem dwóch równowartościowych pozycji po prawej i lewej stronie bilansu. Działanie takie, określane mianem „rozszerzenia bilansu” pozostaje bez wpływu na kapitał własny banku. W jaki sposób więc bank zyskuje na kreacji pieniądza? Znaczenie dla banku i jego kapitału własnego mają tu odsetki od kredytu. W naszym przykładzie pominęliśmy ten fragment, aby zapisy księgowe były jak najprostsze i aby skupić się na procesie kreacji pieniądza.

Kiedy Marta w końcu spłaci swój kredyt, bilans banku ulegnie ponownemu skróceniu, gdyż oba zapisy znikną z konta teowego banku, podobnie jak z konta Marty. Jest to możliwe ponieważ wierzytelność, czyli roszczenie o spłatę po stronie aktywów, została już uregulowana. Ponieważ Marta wykorzystała własne dochody na spłatę zadłużenia, bank nie jest już zobowiązany do wypłaty gotówkowej na jej rzecz lub przelewu środków w jej imieniu. W ten sposób bank nie „dostaje” od Marty pieniądza depozytowego, ale przestaje być obciążony zobowiązaniem, a także przestaje posiadać wierzytelność.

To właśnie należy zapamiętać: w systemie pieniężnym opartym na kredytach pieniądze są zawsze ujawniane jako zadłużenie w bilansie podmiotu kreującego pieniądz (banku). Jeśli zaś pieniądze zostaną zwrócone temu podmiotowi, to jego zadłużenie ponownie znika – a wraz z nim wykreowany wcześniej pieniądz.