15. Gdzie znaleźć więcej informacji na temat nowoczesnej teorii monetarnej?
Od lat 90. XX w. MMT jest rozwijana przez ekonomistów i praktyków rynków finansowych w Stanach Zjednoczonych, takich jak Randall Wray, Warran Mosler, Stephanie Kelton, Pavlina Tcherneva, a także w Australii przez Williama Mitchella. Najważniejszym niemieckim przedstawicielem nurtu jest Dirk Ehnts, którego książka „Geld als Kredit” („Nowoczesna teoria monetarna a makroekonomia w Europie”) odegrała kluczową rolę w procesie powstawania niniejszego artykułu i prezentacji kont teowych. Wśród historycznych poprzedników i ich pomysłów, do których odwołują się ekonomiści MMT są: Abba Lerner (kluczowe znaczenie inflacji i bezrobocia, a nie długu publicznego), Georg Friedrich Knapp (podatki państwowe jako źródło wartości pieniądza), Alfred Mitchell Innes (formy pieniądza kredytowego z odpowiadającym zadłużeniem), John Maynard Keynes (wydatki jednej strony to zawsze przychód drugiej strony), Wynne Godley (równość przychodów i wydatków również na poziomie sektorowym), Hyman Minsky (pieniądz kredytowy jako przyczyna podatności systemu finansowego na kryzys).
MMT zawiera również część opisową, w ramach której analizowany jest aktualny stan systemu monetarnego. Metodologia obejmuje empiryczne śledzenie praktyk [… jakich?] w systemie finansowym i ministerstwach finansów, a także śledzenie transakcji księgowych między wszystkimi podmiotami prywatnymi i państwowymi uczestniczącymi w procesie. MMT dodatkowo analizuje bilanse podmiotów z różnych sektorów (prywatnego, rządowego, zagranicznego), co odpowiada rachunkowości na poziomie makro. Zgodnie z przedmiotową metodologią, wyniki MMT podlegają falsyfikacji, co stanowi ewenement w teorii monetarnej. Jeśli chodzi o część opisową teorii, nie istnieją żadne naukowe zastrzeżenia. To właśnie opisową część MMT stara się podsumować niniejszy. artykuł.
Oprócz powyższych, istnieje również część normatywna, w której ekonomiści MMT wyciągają wnioski z przeprowadzonej analizy. Przedstawiają oni różne pomysły na rozsądne zarządzanie polityką pieniężną i fiskalną, które mogłyby zapoczątkować daleko idące zmiany. Co oczywiste, ta część teorii wywołuje często głosy sprzeciwu i polemiki, ponieważ ma ona daleko idące implikacje polityczne. Wysuwane zastrzeżenia mają jednak zwykle charakter generalizacji i rekompensują brak sensownych argumentów przeciwko części opisowej. Aby uzyskać pełny obraz sytuacji, poniżej przedstawiono omówienie normatywnej części MMT. Ekonomiści MMT zgadzają się, że kwota długu publicznego jest sama w sobie nieistotna i nie zasługuje na gruntowniejszą uwagę. Zamiast tego radzą oni skupić się na danych liczbowych dotyczących bezrobocia i inflacji, ponieważ są to dwa rzeczywiste zjawiska, które wymagają faktycznej kontroli. Skupianie się na długu publicznym jest bezcelowe, ponieważ nie ma empirycznych dowodów na związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy długiem publicznym a inflacją. W ten sposób ekonomiści MMT doszli do kontrowersyjnego wniosku: dopóki nie wystąpi znacząca inflacja, dopóty państwo może korzystać z monopolu na kreację pieniądza i wydawać pieniądze na swoje demokratycznie określone polityki. Najlepiej, aby odbywało się to poprzez tworzenie miejsc pracy. Ekonomiści MMT mówią czasem wprost, że jeśli bezrobocie jest zbyt wysokie, to dług publiczny jest za niski.
Jeśli chodzi o politykę pieniężną, ekonomiści MMT zalecają radzenie sobie z inflacją poprzez korektę podatków, a nie podstawowych stóp procentowych, ponieważ wysoka podstawowa stopa procentowa często spowalnia gospodarkę realną tak dalece, że powoduje wzrost bezrobocia. Podstawowa stopa procentowa jako instrument okazałaby się wówczas zbędna, a spłata odsetek stałaby się kwestią polityczną.
Poza tym ekonomiści MMT przedstawili bardzo konkretną i społecznie akceptowalną propozycję, o której możemy tu jedynie wspomnieć. Według MMT, tak zwana gwarancja zatrudnienia rozwiązałaby jednocześnie dwa najważniejsze problemy związane z polityką pieniężną i fiskalną, tj. problem bezrobocia i problem stabilności monetarnej. Zgodnie z MMT, gwarancja zatrudnienia, to prawo do pracy gwarantowanej przez państwo dla każdego, kto jest w stanie pracować, chce pracować i nie może znaleźć pracy. Program ten działałby jak silny automatyczny stabilizator gospodarki. W czasie recesji wiele osób skorzystałoby z gwarancji zatrudnienia, przechodząc z sektora prywatnego do publicznego – popyt zatem spadałby wolniej niż kiedy indziej; dałoby się również uniknąć deflacji. Konieczne w tej sytuacji finansowanie wydatków z deficytu nie doprowadziłoby do inflacji, ponieważ z jednej strony dodatkowe miejsca pracy przyczyniłyby się do stworzenia dodatkowych usług, z drugiej strony zaś pracownicy sektora publicznego byliby wynagradzani według zatwierdzonej przez państwo stałej stawki – ceny pracy przeciwdziałającej inflacji. Z chwilą ponownego ożywienia gospodarczego, mielibyśmy do czynienia z przepływem kadr z powrotem do sektora prywatnego. Prywatni pracodawcy mogliby korzystać z puli wykształconych pracowników sektora publicznego, tak więc nawet w okresach boomu wzrost płac i cen byłby opóźniony. Niemniej jednak, gdyby doszło do inflacji, państwo mogłoby podnieść podatki, aby stłumić popyt z systemu.
Niezależnie od opinii na temat gwarancji zatrudnienia, MMT rozszerza zakres demokracji jako takiej. Państwo posiada pieniądz, ponieważ może go kreować. Dług publiczny nie jest problemem sam w sobie, ale stanowi drugą stronę medalu w procesie kreacji pieniądza. Przyjmując ten sposób myślenia, moglibyśmy skupić się na tym, jakie projekty polityczne finansować, zamiast dyskutować o tym, jak finansować projekty polityczne. Jest to obiecująca teoria, szczególnie w obliczu nadchodzących procesów transformacyjnych wymaganych w kontekście zmian klimatycznych i przyszłych kryzysów. MMT pokazuje, że tak naprawdę mamy środki, by kształtować naszą przyszłość.
