Gotówka: pieniądze w formie materialnej, czyli banknoty i monety. Pieniądz taki jest emitowany przez państwo i jest oficjalnym krajowym środkiem płatniczym. Gotówka zaliczana jest do pieniądza banku centralnego. To fakt wymienialności na gotówkę jest źródłem wartości pieniądza depozytowego. Gotówka to jedyny rodzaj pieniądza, który krąży w obu cyklach obiegu pieniądza.
Bank centralny: bank państwowy i instytucja odpowiadająca w praktyce za kreację państwowego pieniądza fiducjarnego. Bank centralny z własnej inicjatywy kreuje pieniądz dla systemu finansowego i może, w czasie kryzysu bankowego, ustabilizować go za pomocą nieograniczonego kredytu, działając jako tzw. „pożyczkodawca ostatniej instancji”.
Bank centralny tworzy również nowe pieniądze, potrzebne rządowi do finansowania wydatków z deficytu, przy czym w wielu krajach bank centralny i rząd nie współpracują bezpośrednio, ale korzystają z pośrednictwa banków. Najważniejszym instrumentem, za pomocą którego bank centralny prowadzi politykę pieniężną i stara się wpływać na kreację pieniądza przez banki jest podstawowa stopa procentowa.
Pieniądz banku centralnego (waluta lub rezerwy): rzeczywista waluta krajowa (lub ponadnarodowa). Bank centralny kreuje go postaci gotówki i pieniądza bezgotówkowego na rachunkach banku centralnego. Rząd, bank centralny i banki wykorzystują w transakcjach pomiędzy sobą wyłącznie pieniądz banku centralnego. Jedynym źródłem wartości pieniądza depozytowego banków jest fakt jego wymienialności na pieniądz banku centralnego. Banki zawsze potrzebują pieniądza banku centralnego: na wypłaty gotówkowe na rzecz swoich klientów, na potrzeby rozliczeń i transakcji z innymi bankami oraz na rezerwy obowiązkowe. Banki otrzymują go od banku centralnego po podstawowej stopie procentowej.
Finansowanie wydatków z deficytu (wydatki deficytowe): część rocznego budżetu państwa, która nie jest pokryta wpływami podatkowymi w tej samej wysokości. Wydatki deficytowe prowadzą do kreacji pieniądza przez państwo, a nowo powstały pieniądz pojawia się na rachunkach gospodarstw domowych i przedsiębiorstw. Wydatki finansowane z deficytu w poszczególnych latach składają się łącznie na dług państwowy.
Pieniądz depozytowy (pieniądz bankowy, depozyty bankowe, pieniądz żyrowy): depozyty, które my, obywatele, mamy po stronie aktywów na naszych rachunkach bieżących i oszczędnościowych. Pieniądz depozytowy jest generowany przez banki za każdym razem, gdy udzielają one kredytów gospodarstwom domowym i przedsiębiorstwom lub nabywają od nich określone wartości. Dla banków pieniądz depozytowy
stanowi zobowiązanie wobec klientów, ponieważ muszą go wypłacić lub przelać w ich imieniu, dlatego też pieniądz taki znajduje się w bilansie banku po stronie pasywów. Razem z krajowymi środkami płatniczymi w postaci gotówki, pieniądz depozytowy to pieniądz, który gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa wykorzystują w transakcjach finansowych pomiędzy sobą.
Pieniądz fiducjarny: pieniądz emitowany przez rząd, nieposiadający pokrycia w dobrach materialnych, w tym w kruszcach, takich jak złoto czy srebro. Pieniądz fiducjarny jest międzynarodowym standardem pieniądza co najmniej od 1971 roku, kiedy to Stany Zjednoczone ostatecznie zrezygnowały z parytetu złota. Ma tę zaletę, że każde państwo może swobodnie kreować własny pieniądz i technicznie nie może zbankrutować, o ile jest zadłużone wyłącznie we własnej walucie.
Obligacje rządowe: dłużne papiery wartościowe emitowane przez rząd. Mają termin wykupu, są denominowane w walucie i zwykle oprocentowane. Obligacje rządowe są bardzo popularne wśród inwestorów jako najbezpieczniejsza możliwa inwestycja i są niezbędne dla inwestorów instytucjonalnych, takich jak firmy ubezpieczeniowe. Wbrew powszechnemu przekonaniu, obligacje rządowe nie służą pozyskiwaniu pieniędzy na potrzeby państwa (państwo ma monopol na kreację pieniądza oraz posiada bank centralny). Z technicznego punktu widzenia, obligacje rządowe służą raczej do absorbowania płynności z sektora bankowego, a tym samym gwarantują efektywność podstawowej stopy procentowej. Obligacje rządowe, które są odsprzedawane osobom prywatnym, ograniczają popyt, a tym samym mają również działanie antyinflacyjne.
Podstawowa stopa procentowa (stopa bazowa, stopa referencyjna): oprocentowanie, jakie bank centralny nalicza bankom komercyjnym za pożyczany przez nie pieniądz banku centralnego. W przypadku waluty krajowej oprocentowanie obligacji skarbowych jest tylko nieznacznie wyższe niż podstawowa stopa procentowa ponieważ są one równie bezpieczne, jak sama waluta. Banki dzielą się takim oprocentowaniem ze swoimi klientami indywidualnymi, z uwzględnieniem dodatkowych kosztów związanych z podjęciem ryzyka. Dzięki tym mechanizmom, podstawowa stopa procentowa wpływa na wszystkie stopy procentowe w obszarze walutowym. Dla banku centralnego jest to najważniejszy instrument. Kiedy gospodarka się „rozgrzewa”, banki udzielają coraz więcej kredytów i pojawia się ryzyko inflacji – zwiększenie podstawowej stopy procentowej działa wówczas jak hamulec. W czasie recesji obniżenie podstawowej stopy procentowej jest mniej efektywne, ponieważ nawet kredyty o zerowym oprocentowaniu stają się zbyt drogie w sytuacji braku popytu i oczekiwanych zysków.
Dług publiczny (dług krajowy, dług rządowy, dług państwowy): suma wszystkich rocznych deficytów budżetowych pomniejszona o nadwyżki budżetowe w innych latach. Dług publiczny odpowiada również kwocie pieniądza wykreowanego przez rząd w trakcie jego funkcjonowania na potrzeby sektora prywatnego, ale nieodzyskanego w postaci podatków. Pomijając zatem napływ pieniędzy z zagranicy i ich wypływ za granicę, dług publiczny odzwierciedla oszczędności netto sektora prywatnego.
Wskaźnik długu publicznego (relacja długu publicznego do PKB): dług publiczny wyrażony nie w wartościach bezwzględnych, ale w relacji do produktu krajowego brutto (PKB). Oznacza to, że wskaźnik długu publicznego zmniejsza się automatycznie wraz ze wzrostem PKB. Nawet jeśli dług publiczny rzadko jest faktycznie spłacany, to wskaźnik długu publicznego może wielokrotnie spadać w wielu krajach w okresie dobrej koniunktury w procesie zwanym „wychodzeniem z zadłużenia”. Z drugiej strony, wskaźnik długu publicznego rośnie automatycznie, gdy PKB spada – nawet jeśli nie zaciąga się nowego zadłużenia.
Sektory (sektor prywatny/sektor publiczny/kraje obce): sektor prywatny tworzą gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa (w tym prywatne banki komercyjne, o ile nie określono inaczej); jest przeciwstawny sektorowi publicznemu, tj. państwu na poziomie federalnym. Na trzeci sektor składają się kraje obce (określane również mianem „reszty świata”). W analizie gospodarki, każdy z podmiotów gospodarczych musi należeć do jednego z trzech sektorów.Analiza sektorowa: Biorąc pod uwagę, że w systemie pieniądza kredytowego każde saldo kredytowe nieuchronnie powstało wraz z odpowiadającym mu zobowiązaniem, podział na sektory pozwala odpowiedzieć na następujące pytanie: Jeśli sektor prywatny w danym kraju dysponuje oszczędnościami netto w wysokości 10 mld euro, a sektor publiczny tego samego państwa ma tylko 4 mld euro zadłużenia, to kto ma pozostałe 6 mld długu? Dług ten nie może pozostać „bez przydziału” – znajdziemy go zatem w krajach obcych.
