3. Zrównoważony rozwój

W 1987 roku Komitet ONZ ds. Środowiska i Rozwoju wydał raport na temat przyszłości ludzkości. Raport ten po raz pierwszy opisał koncepcję zrównoważonego rozwoju. Zrównoważony rozwój został zdefiniowany jako taki, który zaspokaja potrzeby i aspiracje obecnego pokolenia bez naruszania analogicznych interesów przyszłych pokoleń. Koncepcja, która zwróciła uwagę całego świata, została przedstawiona na Konferencji Narodów Zjednoczonych “Środowisko i Rozwój” w Rio de Janeiro w 1992 roku, gdzie 193 kraje zaaprobowały tę ideę rozwoju gospodarczego.³⁷

Zrównoważony rozwój społeczeństwa to rozwój skoncentrowany na człowieku, czyli celowo ukierunkowany, który zapewnia sprawiedliwość społeczną i poprawę jakości życia ludzi w zgodzie z naturą zasobów naturalnych i tolerancją ekosystemów. Na tej podstawie zaproponowano koncepcję silnego i słabego zrównoważonego rozwoju (patrz rys. 4). 

Jeśli problemy są rozwiązywane w oparciu o technologiczne zastąpienie zasobów i usług, które dostarcza natura, wówczas uważa się to za słaby zrównoważony rozwój. Słaby zrównoważony rozwój opiera się na idei, że wytworzony kapitał może zająć miejsce kapitału naturalnego. Słaby zrównoważony rozwój jest wspierany przez ideę, że tak długo jak kapitał naturalny jest wytwarzany w coś o równoważnej wartości kapitałowej, może być używany bez ograniczeń. Ten pogląd na zrównoważony rozwój nie bierze pod uwagę, że niektórych usług nie da się zastąpić, np. co zrobimy, gdy zabraknie warstwy ozonowej?³⁸

Rysunek 4. Słabe i silne zrównoważenie³⁹

Silne zrównoważenie to podejście do zrównoważonego rozwoju, które zakłada, że istniejący kapitał naturalny nie może być powielony lub zastąpiony. W związku z tym należy go chronić, utrzymywać i wzmacniać, aby nadal czerpać korzyści z kapitału naturalnego. Ponadto, dążąc do zrównoważonego rozwoju, należy uwzględnić elementy społeczne.

Silny zrównoważony rozwój jest zakorzeniony w następujących zasadach⁴⁰:

• Skala działalności człowieka powinna być ograniczona przez rzeczywistą nośność planety. 
• Rozwój technologiczny powinien koncentrować się na poprawie efektywności wykorzystania zasobów. 
• Odnawialny kapitał naturalny powinien być zarządzany w sposób zrównoważony poprzez pozyskiwanie w tempie nie wyższym niż tempo regeneracji oraz utrzymywanie produkcji odpadów na poziomie nie przekraczającym odnawialnej zdolności asymilacyjnej środowiska.
• Nieodnawialne zasoby naturalne nie powinny być eksploatowane szybciej niż tempo tworzenia odnawialnych substytutów.

Standard życia cywilizacji zachodniej w ostatnich dekadach gwałtownie wzrósł, ale sprzyjający mu model społeczeństwa konsumpcyjnego pogłębił nierówności w innych krajach i społecznościach oraz spowodował szkody w przyrodzie na całym świecie. Aby zmienić tę sytuację 25 września 2015 roku 193 kraje Zgromadzenia Ogólnego ONZ przyjęły Agendę 2030, która składa się z 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDGs). Dla każdego celu zaproponowano od 8 do 12 szczegółowych celów wraz ze wskaźnikami służącymi do pomiaru postępu w osiąganiu celów. Rok, do którego cele mają zostać osiągnięte, mieści się w przedziale 2020-2030, ale w przypadku niektórych celów nie podano daty końcowej.⁴¹

Ten kompleksowy zestaw celów ma na celu położenie kresu ubóstwu, ochronę planety i zapewnienie dobrobytu dla wszystkich. SDGs stawiają w ostrym świetle niektóre z pozornie trudnych do pokonania wyzwań, przed którymi stoi świat, w tym edukację, zdrowie, ubóstwo, zmiany klimatyczne i podziały między płciami. Piktogramy na rysunku 5 pokazują obszary zrównoważonego rozwoju i cele do osiągnięcia. 

Rysunek 5. Obszary i cele zrównoważonego rozwoju do 2030 roku.⁴²

Cele Zrównoważonego Rozwoju ONZ (SDGs) na rok 2030 są następujące⁴³:

1. Wyeliminowanie ubóstwa wszędzie w każdej formie.
2. Wyeliminowanie głodu, osiągnięcie bezpieczeństwa żywnościowego i lepszego odżywiania oraz promowanie zrównoważonego rolnictwa.
3. Zapewnienie dobrego stanu zdrowia i samopoczucia wszystkich grup wiekowych.
4. Zapewnienie wszystkim integracyjnej i sprawiedliwej edukacji o wysokiej jakości oraz możliwości uczenia się przez całe życie.
5. Osiągnięcie równości płci i zwiększenie uprawnień kobiet i dziewcząt.
6. Zapewnienie wody pitnej, warunków sanitarnych i zrównoważonego zarządzania zasobami wodnymi dla wszystkich.
7. Zapewnienie przystępnej, stabilnej, zrównoważonej i nowoczesnej energii dla wszystkich.
8. Wspieranie trwałego, sprzyjającego włączeniu społecznemu i zrównoważonego rozwoju gospodarczego oraz zapewnienie godnej pracy dla wszystkich.
9. Budowanie stabilnej infrastruktury, wspieranie sprzyjającego włączeniu społecznemu i zrównoważonego uprzemysłowienia oraz innowacji.
10. Zmniejszenie nierówności zarówno wewnątrz, jak i pomiędzy krajami.
11. Sprawienie, by miasta i osiedla stały się integracyjne, bezpieczne, stabilne i zrównoważone.
12. Zapewnienie zrównoważonej konsumpcji i produkcji.
13. Pilne wdrożenie środków mających na celu przeciwdziałanie zmianom klimatycznym i ich skutkom.
14. Ochrona oceanów, mórz i zasobów morskich oraz wykorzystywanie ich w sposób zrównoważony.
15. Ochrona i odbudowa ekosystemów lądowych oraz promowanie ich zrównoważonego wykorzystania; zrównoważone zarządzanie lasami, zwalczanie pustynnienia, powstrzymanie i odwrócenie procesu degradacji gleby i utraty różnorodności biologicznej.
16. Wspieranie pokojowych i integracyjnych społeczeństw w celu osiągnięcia zrównoważonego rozwoju; zapewnienie sprawiedliwości dla wszystkich i stworzenie skutecznych, odpowiedzialnych i integracyjnych instytucji na wszystkich szczeblach.
17. Wzmocnienie metod wdrażania planu działania i ożywienie globalnego partnerstwa na rzecz zrównoważonego rozwoju.

Nadrzędnym celem globalnej agendy na rzecz zrównoważonego rozwoju jest wyeliminowanie wszędzie ubóstwa oraz zapewnienie wszystkim godnej i dobrej jakości życia, przy jednoczesnym poszanowaniu możliwości środowiska naturalnego. Cele planu działania koncentrują się na poprawie sytuacji gospodarczej, społecznej i środowiskowej. Cele dotyczą wszystkich krajów i wymagają wkładu ze strony rządów, sektora pozarządowego oraz sektora gospodarczego.

Żadna rozsądna osoba nie uzna żadnego z celów zrównoważonego rozwoju za z natury sprzeczny. W naszym nowoczesnym, wzajemnie połączonym i globalnym społeczeństwie powinno nam zależeć na rozwiązaniu wszelkich problemów nękających wzrost gospodarczy i na tym, by nie narażać na szwank ciągłego postępu człowieka.⁴⁴