Wzrost gospodarczy jest jednym z najważniejszych zagadnień dla przedsiębiorców, gospodarstw domowych i polityków. Wzrost gospodarczy jest definiowany jako wzrost lub poprawa w skorygowanej o inflację wartości rynkowej dóbr i usług wytwarzanych przez gospodarkę w danym przedziale czasowym. Wzrost ten tworzy większe zyski dla przedsiębiorstw i daje firmom kapitał do inwestowania i zatrudniania większej liczby pracowników. Więcej miejsc pracy tworzy dochody. Jeśli konsumenci mają więcej pieniędzy, kupują dodatkowe produkty i usługi, a te zakupy napędzają wyższy wzrost. Lepszy dostęp do dóbr i usług gospodarczych oznacza poprawę materialnego standardu życia. Politycy obserwują wzrost gospodarczy, aby odkryć, w jakiej fazie cyklu koniunkturalnego znajduje się gospodarka. Najlepszą fazą jest ta, w której gospodarka rośnie stabilnie. Jeśli wzrost wykracza zbyt daleko poza poziom stałego wzrostu, sytuację nazywa się przegrzaniem gospodarki. Tak stało się na przykład z sektorem mieszkaniowym w latach 2005-2006. Jeśli na rynku jest zbyt dużo pieniędzy, a zbyt mało dóbr i usług, sytuację tę nazywamy inflacją. W pewnym momencie wiara we wzrost gospodarczy rozwiewa się, ludzie wolą sprzedawać niż kupować i gospodarka “stygnie”. Kiedy ta faza trwa wystarczająco długo, staje się recesją. Jedna z najdłuższych recesji gospodarczych miała miejsce w 1929 roku i jest nazywana Wielkim Kryzysem.10
Najczęściej stosowanym wskaźnikiem do pomiaru wzrostu gospodarczego jest produkt krajowy brutto (PKB). Produkt krajowy brutto to całkowita wartość dóbr finalnych wytworzonych na danym terytorium w ciągu roku. Obejmuje on wszystkie dobra i usługi, które przedsiębiorstwa w danym kraju wytwarzają na sprzedaż. Nie ma znaczenia, czy są one sprzedawane w kraju, czy za granicą. Większość krajów mierzy wzrost gospodarczy jako procentowe tempo wzrostu realnego PKB. Ponieważ gospodarka rozwija się tylko wtedy, gdy jej tempo wzrostu przekracza tempo wzrostu liczby ludności, przy ocenie wzrostu gospodarczego bierze się pod uwagę również liczbę ludności kraju. PKB per capita umożliwia porównanie wzrostu gospodarczego nie tylko w czasie, ale także pomiędzy krajami.11
 |  |
Rysunek 1. Produkt krajowy brutto państw członkowskich Unii Europejskiej na jednego mieszkańca w 2021 roku.12
PKB jest właściwym wskaźnikiem do pomiaru wzrostu gospodarczego, ponieważ uwzględnia cały dorobek gospodarczy kraju. Na rysunku 1 przedstawiono PKB per capita państw członkowskich UE wiosną 2021 roku. Wskaźnik na rysunku obliczany jest jako stosunek realnego PKB do średniej liczby ludności w danym roku i obejmuje dobra i usługi gospodarcze oraz produkty wytworzone w sektorze rządzącym i instytucjach non-profit.13
Czynniki produkcji, od których zależy wzrost gospodarczy kraju, to ziemia, praca, kapitał i przedsiębiorczość.
Do “ziemi” należą również inne zasoby naturalne. Zasoby naturalne to części środowiska naturalnego, które społeczeństwo ludzkie potrzebuje do istnienia i wykorzystania w produkcji. Przykładami zasobów naturalnych są skały, minerały, płyny, gazy i materia organiczna warte wydobycia. Zasoby naturalne to również woda (zwłaszcza wody gruntowe), a także lasy naturalne, ryby morskie, zwierzyna łowna, innymi słowy wszystko, co nie zostało stworzone lub wykonane przez człowieka, ale jest wykorzystywane w działalności gospodarczej. Lasy zagospodarowane, zwierzęta domowe, ziemia uprawna i inne rzeczy, które rosną i rozwijają się pod opieką człowieka, nie są zasobami naturalnymi. Są one wynikiem działalności człowieka. Zasoby naturalne mogą być odnawialne i nieodnawialne.
„Siła robocza”, czyli ludność aktywna zawodowo, to ludzie, którzy chcą i mogą pracować, niezależnie od tego, czy znaleźli pracę, czy nie.
Termin “kapitał” odnosi się do rzeczy, które ludzie wykorzystują do tworzenia korzyści, na które jest popyt na rynku. Kapitał materialny obejmuje ziemię, zasoby naturalne, budynki, zwierzęta i maszyny. Przykładami kapitału niematerialnego są patenty, prawa autorskie i znaki towarowe. Środki pieniężne i ich ekwiwalenty to banknoty i płynne obligacje będące w obiegu w różnych krajach. Kapitał jest produktywny, jeśli jest wykorzystywany w działalności gospodarczej do generowania dochodów i zysków, a jest nieproduktywny, jeśli jest wykorzystywany w interesie publicznym. Klasyczna teoria ekonomii zajmuje się kapitałem tylko w obiektach fizycznych, takich jak urządzenia, budynki i pojazdy używane w produkcji. Niektórzy inni ekonomiści rozszerzyli pojęcie kapitału i obserwują inwestowanie w umiejętności i edukację pracowników jako budowanie kapitału ludzkiego.14
Przedsiębiorczość jest czwartym czynnikiem, który angażuje wizjonerów i innowator stojących za całym procesem produkcji. Przedsiębiorcy łączą wszystkie opisane powyżej czynniki produkcji, aby zaprojektować, rozwinąć i wyprodukować koncepcję swojego produktu lub usługi.
Wymienione powyżej czynniki produkcji są ograniczone. Łącząc te ograniczone zasoby, ludzie muszą dokonywać wyborów, co produkować, jakich czynników produkcji używać i jak dystrybuować wytworzone dobra. Jednocześnie produkcja powinna być zorganizowana w taki sposób, aby PKB stale rosło.15
PKB i PKB per capita są bardzo dobrymi wskaźnikami mierzącymi zasobność materialną kraju, ale nie mówią nic o dystrybucji tego bogactwa w kraju. Szybki wzrost gospodarczy nie oznacza, że wzrost bogactwa poprawi ogólny standard życia ludności. PKB nie obejmuje niepłatnych usług, takich jak opieka nad dziećmi lub inna praca domowa, praca wolontariuszy, nielegalna działalność na czarnym rynku, jak również niektórych kosztów środowiskowych. Nie dostarcza informacji o tym, czy codzienne potrzeby ludności są zaspokojone, nie pokazuje nic na temat promocji zdrowia, edukacji, warunków życia, środowiska naturalnego itp. PKB nie mierzy zaspokojenia potrzeb ani dobrobytu ludności.16
Proces mający na celu dobrobyt ekonomiczny i jakość życia narodu, regionu, społeczności lokalnej lub jednostki, który jest prowadzony przez sektor publiczny, nazywany jest rozwojem gospodarczym. Podczas gdy rozwój gospodarczy jest interwencją polityczną mającą na celu poprawę dobrobytu ludzi, wzrost gospodarczy jest zjawiskiem produktywności rynku, a wzrost PKB jest opisywany jako “jeden z aspektów procesu rozwoju gospodarczego”. Kiedy ekonomiści skupiają się przede wszystkim na aspekcie wzrostu i gospodarki w ogóle, liderzy rozwoju gospodarczego społeczności zajmują się również rozwojem społeczno-gospodarczym. W ogólnym dyskursie o rozwoju gospodarczym powszechnie uważa się, że oznacza on tworzenie miejsc pracy, wzrost bogactwa zarówno jednostki, jak i społeczeństwa, poprawę jakości życia ludzkiego, ale oprócz wyżej wymienionych aspektów rozwój gospodarczy prowadzi do restrukturyzacji gospodarczej, a także zmian społecznych i kulturowych, co może być trudne dla społeczeństwa bez wspieranego przez państwo otoczenia społeczno-gospodarczego.17
W 1934 roku J. Schumpeter podkreślił znaczenie czynników pozaekonomicznych, kulturowych i społecznych jako czynników wpływających na przedsiębiorczość. W przypadku rozwoju gospodarczego wzrost gospodarczy osiągany jest głównie dzięki czynnikom pośrednim (takim jak wolność gospodarcza, zwiększanie wartości kapitału ludzkiego, czyli rozwój wiedzy, kapitał społeczny i jego rozwój itp.) Schumpeter wskazuje, że choć siłą napędową rozwoju gospodarczego jest działalność innowacyjna przedsiębiorstwa, która wynika z jego prywatnego interesu i prowadzi do rozwoju gospodarczego, to nie można nie doceniać znaczenia sektora publicznego jako kreatora korzystnych warunków prowadzenia działalności gospodarczej.17
W 1956 roku R. Solow wyjaśnił, że wzrost gospodarczy nie powinien opierać się na intensywnym wykorzystaniu zasobów naturalnych, ale na wzroście kapitału, pracy i rozwoju technologicznym. Zmiana kapitału i / lub pracy prowadzi do zmiany technologii lub produktywności, a ostatecznie do zmiany wielkości lub jakości produkcji. Nazywa się to neoklasycznym modelem wzrostu. Model ten jest rozwinięciem modelu klasycznego, z naciskiem na stronę podażową działalności gospodarczej i ignoruje prawie wszystkie Keynesowskie szczegóły dotyczące zagregowanego popytu.19
P.M. Romer (1986) badał wiedzę jako formę kapitału, dochodząc do wniosku, że długofalowy rozwój technologii wynika z akumulacji wiedzy przez maksymalizujące zysk i rozważne podmioty gospodarcze.20 Jak twierdzi nowa teoria wzrostu, gospodarka rośnie dzięki rozwojowi wiedzy, a nie w wyniku zwiększania nakładów pracy i kapitału. Jeśli zwiększy się klasyczne nakłady na produkcję, ale zmniejszy inwestycje w kapitał ludzki, infrastrukturę oraz badania i rozwój, produkcja nie może wzrosnąć.21
Wiedza jest również postrzegana jako pozytywne uwarunkowanie zewnętrzne. Wszystkie jednostki są gotowe inwestować w wiedzę tylko tyle, ile jest potrzebne do osiągnięcia osobistych korzyści. Aby osiągnąć optymalny dobrobyt społeczny, państwo musi poczynić dodatkowe inwestycje w zdobywanie wiedzy i opracować politykę, która sprowadziłaby do państwa przedsiębiorczość opartą na wiedzy.22
R. A. Solo (1968) uważał rozwój gospodarczy za poprawę dobrobytu ekonomicznego społeczności w zakresie wytwarzania dóbr o wyższej wartości przy wykorzystaniu tych samych zasobów, co dotychczas. Oznacza on zwiększoną zdolność społeczeństwa do zapewnienia swoim członkom wyższych realnych dochodów wynikających z podniesionej produktywności zasobów i stopy zatrudnienia lub inaczej mówiąc, wzrost materialnego dobrobytu ludzi poprzez poprawę jakości ich środowiska kulturowego i społecznego. Dobrobyt i jakość kulturowa jednostek są wynikiem średniego dochodu, podziału dochodu, wzorców konsumpcji i relacji między jednostkami.23
Wszyscy wymienieni autorzy zauważyli, że sektor publiczny pełni ważną rolę w rozwoju gospodarczym – jest kreatorem korzystnego środowiska ekonomicznego i społecznego dla rozwoju. Rozwój gospodarczy związany jest z następującymi dziedzinami polityki państwa24:
- Polityka realizująca określone cele gospodarcze (takie jak trwały wzrost gospodarczy, niskie bezrobocie i inflacja itp;)
- Polityka mająca na celu zapewnienie usług publicznych (np. dostęp do edukacji, budowa sieci dróg, dostęp do opieki medycznej itp;)
- Polityka mająca na celu poprawę warunków prowadzenia działalności gospodarczej (w tym polityka podatkowa, dostęp do edukacji i jej treści, polityka rodzinna itp.)
