Ekonomiczne skutki migracji są bardzo zróżnicowane. Kraje wysyłające mogą doświadczyć zarówno zysków, jak i strat w perspektywie krótkoterminowej, ale w perspektywie długoterminowej mogą zyskać. W przypadku krajów przyjmujących programy pracowników tymczasowych pomagają rozwiązać problem niedoboru umiejętności, ale mogą obniżyć płace krajowe i zwiększyć obciążenie socjalne. Skutki gospodarcze migracji zarówno dla krajów wysyłających, jak i przyjmujących mogą również różnić się w zależności od tego, kto się przemieszcza, zwłaszcza w odniesieniu do poziomu umiejętności pracowników migrujących. Dla krajów wysyłających krótkoterminowa korzyść ekonomiczna z emigracji znajduje się w przekazach pieniężnych. Przekazy pieniężne to środki, które emigranci zarabiają za granicą i wysyłają z powrotem do swoich krajów, głównie w celu wsparcia pozostawionych tam rodzin. Według Banku Światowego w 2012 roku przekazy pieniężne wyniosły na całym świecie 529 miliardów dolarów, z czego 401 miliardów dolarów trafiło do krajów rozwijających się (2013). Co istotne, liczby te uwzględniają jedynie środki przesyłane przez formalne kanały, więc kwota przekazów pieniężnych jest prawdopodobnie znacznie większa, niż sugerują te liczby (9). Bank Światowy zauważa, że przekazy pieniężne wysyłane kanałami nieformalnymi mogą dodać co najmniej 50 procent do globalnie zarejestrowanych przepływów (UNCTAD, 2011-2018).
Migracja jest cechą życia społecznego i gospodarczego w wielu krajach, ale profil populacji migrantów różni się znacznie. Częściowo wynika to z różnorodności źródeł migracji. W dużej części Europy na przykład, obywatele korzystają z szerokiego prawa do swobodnego przemieszczania się. W Australii, Kanadzie i Nowej Zelandii ważną rolę odgrywa zarządzana migracja zarobkowa. Inne źródła obejmują migrację rodzinną i humanitarną.
Niezależnie od źródła, migracja ma istotny wpływ na nasze społeczeństwa, a wpływ ten może być kontrowersyjny. Ekonomiczny wpływ migracji nie jest wyjątkiem. Korzyść czy obciążenie – jak jest w rzeczywistości? Aby odpowiedzieć na to pytanie, pomocne może być spojrzenie na wpływ migracji w trzech obszarach – rynku pracy, portfela publicznego i wzrostu gospodarczego (9).
Wpływ na rynki pracy:
● Migranci stanowili 47% wzrostu siły roboczej w Stanach Zjednoczonych i 70% w Europie w ciągu ostatnich dziesięciu lat;
Migranci wypełniają ważne nisze zarówno w szybko rozwijających się, jak i upadających sektorach gospodarki;
Podobnie jak rodzimi mieszkańcy, młodzi migranci są lepiej wykształceni niż ci, którzy zbliżają się do emerytury;
Migranci przyczyniają się znacząco do elastyczności rynku pracy, zwłaszcza w Europie. Wpływ na finanse publiczne/budżet:
● Migranci wnoszą więcej w podatkach i składkach społecznych niż otrzymują w świadczeniach;
Migranci zarobkowi mają najbardziej pozytywny wpływ na budżet publiczny;
Zatrudnienie jest pojedynczym największym wyznacznikiem wkładu fiskalnego netto migrantów. Wpływ na wzrost gospodarczy:
Migracja zwiększa liczbę ludności w wieku produkcyjnym;
Migranci przybywają z umiejętnościami i przyczyniają się do rozwoju kapitału ludzkiego w krajach przyjmujących;
● Migranci przyczyniają się również do postępu technologicznego.
Zrozumienie tych skutków jest ważne, jeśli nasze społeczeństwa mają prowadzić użyteczną debatę na temat roli migracji. Takie debaty są z kolei niezbędne do opracowania polityki w takich obszarach jak edukacja i zatrudnienie, która zmaksymalizuje korzyści z migracji, zwłaszcza poprzez poprawę sytuacji migrantów na rynku pracy. Ten zestaw polityk będzie oczywiście różnił się w zależności od kraju. Jednak podstawowe pytanie o to, jak zmaksymalizować korzyści z migracji, zarówno dla krajów przyjmujących, jak i dla samych migrantów, musi zostać podjęte przez wiele krajów OECD w nadchodzących dekadach, zwłaszcza że szybkie starzenie się społeczeństwa zwiększa zapotrzebowanie na migrantów w celu uzupełnienia niedoborów siły roboczej.
Jakich zmian można się spodziewać w najbliższych latach? Które główne pola konfliktów i potencjalnych napięć społecznych powinny być lepiej uwzględnione?
Europa stoi przed najpoważniejszym wyzwaniem migracyjnym od czasu zakończenia drugiej wojny światowej. Aspekty zarządzania różnymi zadaniami są ujęte w licznych instrumentach prawnych. Działania UE polegają na promowaniu i wdrażaniu środków natychmiastowych i długoterminowych, ale uwaga skupiona jest również na wewnętrznych i zewnętrznych wymiarach polityki migracyjnej oraz na zewnętrznych granicach UE. Wdrażane instrumenty oscylują wokół:
● powrót i readmisja nielegalnych migrantów, którzy nie mają prawa wjazdu lub pobytu w UE,
● zwalczanie przemytu migrantów,
● ochrona granic zewnętrznych UE,
● stworzenie możliwości legalnego wjazdu dla osób potrzebujących ochrony międzynarodowej, – ustanowienie polityki azylowej opartej na równowadze między solidarnością a odpowiedzialnością,
● rozwiązywanie kwestii migracyjnych we współpracy z państwami trzecimi,
● możliwość umiejętnego rozdysponowania środków finansowych.
Pomimo trwającego od czterech lat kryzysu migracyjnego, jego wpływ na rynek pracy (zarówno polski, jak i europejski) jest przedmiotem bardzo niewielu badań. Trudno określić, dlaczego tak się dzieje. Być może niemożność określenia, ilu imigrantów przebywa obecnie na terytorium Europy, uniemożliwia rzetelne obserwacje. Dostępne źródła zwracają uwagę na wiele czynników, które determinują wpływ migracji na rynek pracy w dwojaki sposób – zarówno pozytywnie, jak i negatywnie. Rozróżnienia należy dokonać już na poziomie kraju pochodzenia imigrantów, co często determinuje postawy wobec życia w kraju, w którym się osiedlili.
Migracja, niezależnie od jej przyczyn, stawia przed rodzinami zarówno wyzwania, jak i szanse. Z jednej strony może powodować rozluźnienie więzi rodzinnych, rozpad małżeństw czy problemy rozwojowe dzieci. Z drugiej strony, może prowadzić do zaangażowania zaniedbywanego dotąd rodzica w opiekę nad dziećmi, poprawy warunków życia w rodzinie czy zwiększenia szans edukacyjnych dzieci.
Obecnie dużym problemem jest zadłużenie finansowe w konfliktach rodzinnych. Osoby wyjeżdżające za pracą zazwyczaj wybierają maksymalizację oszczędności lub maksymalizację dochodów, ale autor zwraca uwagę, że osoby, które zarabiają więcej, migrują oszczędzając i zapewniając dobre życie dla swojej rodziny w Polsce, zazwyczaj oddalają się od rodziny. Co jest rzeczywiście paradoksalne.
Są też osoby, które próbują każdej możliwości zarobku i wysłania pieniędzy do kraju, nawet przemytu narkotyków. Jednak gdy taka osoba nie widzi żadnych zysków ze swojego działania, zazwyczaj popada w stan wyobcowania i zaprzestaje jakiejkolwiek działalności.
