Czym jest kryzys? Kryzys to pojęcie, które ogólnie odnosi się do zaburzenia, i nie inaczej jest w przypadku gospodarki. Kryzysy gospodarcze to te momenty, w których z wielu różnych przyczyn zmienne ekonomiczne ulegają destabilizacji.
Najbardziej typowymi wskaźnikami kryzysu są zakłócenia równowagi gospodarczej, które objawiają się rosnącym bezrobociem, inflacją, brakiem aktywności gospodarczej, ubóstwem itp. W tym sensie, kryzysy mogą występować jako naturalny element cyklu gospodarczego, lub mogą być konsekwencją określonych wstrząsów, w ostatnich dekadach najczęściej jako efekt zglobalizowanej dynamiki gospodarczej.
Jaka jest różnica między kryzysem a recesją?
Dynamika kapitalizmu została określona jako cykliczny proces wahań różnych sygnałów o różnej wielkości. Jak pokazano na Rysunku 1, zwykle po fazach depresji i zastoju można obserwować fazy ekspansji i przyspieszonego wzrostu.
Cykl koniunkturalny to okres, w którym po ekspansji gospodarki (wzrostu PKB) następuje kryzys tempa akumulacji, który następnie przechodzi w recesję, która w danym momencie osiąga dno, przechodząc w depresję, z której od nowa rozpoczyna się ożywienie.1
Recesja to faza spowolnienia aktywności gospodarczej, w której zmniejsza się konsumpcja, prowadząc do spadku produkcji, realnych dochodów i zatrudnienia. Ta faza recesji może być mniej lub bardziej rozciągnięta w czasie, ale ogólnie uważa się, że trwa krócej niż depresja.
Chociaż wykres pokazuje, że kryzys jest zakłóceniem, które zmienia trend fazy ekspansji, jak powszechnie przedstawiają to podręczniki, w naszym codziennym rozumieniu kryzys jest często związany z fazą depresji.
Depresja to moment, w którym recesja osiąga dno, czyli innymi słowy, gdy recesja utrzymuje się w czasie i staje się bardziej dotkliwa. To, co następuje po „dnie aktywności” jest z konieczności fazą ożywienia, w której zmienne ekonomiczne zaczynają ulegać poprawie. W takich sytuacjach, kiedy zakłócenia równowagi powodują kryzys w gospodarce, koniecznym krokiem jest próba odwrócenia sytuacji w celu osiągnięcia równowagi. Mówiąc dokładniej, wybrana strategia i beneficjenci tego ożywienia są uzależnieni od politycznych decyzji gospodarczych, a te aspekty postaramy się zilustrować w niniejszym podręczniku.
Jak zrobić to najlepiej, to pytanie, które zadają sobie ekonomiści i politycy, a jak łatwo sobie wyobrazić, sposoby działania nie zawsze są ze sobą spójne. Każda szkoła teorii ekonomicznej formułuje różne hipotezy zachowań, a w związku z tym różne wnioski i praktyczne zalecenia. Dla potrzeb zrozumienia różnych stanowisk, przedstawiane są dwa modele ogólnego odniesienia w ekonomii, przede wszystkim szkoła neoklasyczna z jednej strony i keynesizm z drugiej, jak również tezy proponowane przez każdy z tych kierunków.
