Wiele badań omawia i zwraca uwagę na ważne tematy, które podkreślają nierówności ekonomiczne związane z płcią. Krytyka tradycyjnej ekonomii przeprowadzona przez ekonomistki feministyczne pokazała, że wiele tematów było zaniedbywanych i niedostatecznie traktowanych w dyskursie ekonomicznym. Do takich tematów można zaliczyć gospodarkę opiekuńczą, pracę bez wynagrodzenia, różnice w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn, negocjacje domowe, szklany sufit itp. Nierówności związane z tymi wszystkimi tematami mają charakter płciowy. Dlatego ważne jest, aby zrozumieć, jakie są konsekwencje nierówności związanych z płcią. Kompleksowy przegląd danych ilustrujących główne nierówności przynoszą Esteban i Roser w swoim artykule opublikowanym w 2018 roku.13
Według badań Estebana i Rosera, aktualne dane pokazują następujące wyniki:
- Na całym świecie mężczyźni zarabiają więcej niż kobiety. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat w większości krajów różnica w zarobkach kobiet i mężczyzn zmniejszyła się.
- Kobiety są często niedostatecznie reprezentowane na wyższych stanowiskach w firmach.
- Kobiety są często nadreprezentowane w nisko płatnych zawodach.
- Kobiety mają mniejsze szanse na posiadanie ziemi i kontrolowanie aktywów produkcyjnych.
- Kobiety mają często ograniczoną kontrolę nad zasobami gospodarstwa domowego.
- Systemy dziedziczenia uwzględniające płeć nie są przyjęte we wszystkich państwach.
- Ogólnie rzecz biorąc, w ciągu ostatniego stulecia nierówności między płciami znacznie się zmniejszyły.
Poniżej podsumowujemy kluczowe wnioski i dane ilustrujące powyższe wyniki:
1. W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat w większości krajów zmniejszyła się różnica w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn.
Różnica w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn nadal istnieje, jednak z roku na rok maleje. Porównując statystyki z ostatnich pięciu lat, różnica w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn zmniejszyła się w całej Unii Europejskiej. Z danych Eurostatu za rok 201914 wynika, że średnia różnica w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn w UE-27 wynosi 14,1%, co pokazuje różnicę między średnimi zarobkami godzinowymi mężczyzn i kobiet. Najwyższa różnica występuje w Estonii (21,7%), najniższa w Luksemburgu (1,3%).
Źródło: EUROSTAT. Dostępne pod adresem: https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/images/4/43/GPG_2019_data.PNG
Analizując zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć na świecie, dane ILOSTAT (2016)15 pokazują, że najwyższa różnica występowała w Korei Południowej, Estonii, Rosji, Niemczech, Austrii, Czechach, Wielkiej Brytanii, Peru i Chile. Ujemna różnica była w Tajlandii, Hondurasie, Belize, Malezji, Turcji, Ekwadorze, Argentynie czy Paragwaju.
Źródło: ILOSTAT (2016). Dostępny na stronie: http://www.ilo.org/ilostat/faces/oracle/webcenter/portalapp/pagehierarchy/Page30.jspx
Różnica w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn zmienia się również w trakcie życia i wzrasta wraz z wiekiem. Dane pokazują, że ma ona tendencję do zwiększania się, gdy kobiety mają dzieci.
Ważne pytanie brzmi: jak zmniejszyć zróżnicowanie wynagrodzenia ze względu na płeć. Istnieje wiele strategii, które okazały się skuteczne w likwidowaniu zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć.
- Podniesienie poziomu wykształcenia kobiet ma pozytywny wpływ na zmniejszenie zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć.
- Zmiany w polityce publicznej i praktykach zarządzania w kierunku polityki rynku pracy przyjaznej rodzinie mają pozytywny wpływ na zmniejszenie zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć, np. objęcie urlopem macierzyńskim lub elastyczne ustalenia dotyczące czasu pracy pomagają w utrzymaniu zatrudnienia przez kobiety.
- Wczesna edukacja i opieka nad dziećmi pomaga kobietom wcześniej powrócić do pracy, ogranicza niepłatną pracę opiekuńczą i zmniejsza różnice w wynagrodzeniach kobiet i mężczyzn.
- Zmiany w normach społecznych i stereotypach kulturowych mogą pozytywnie wpłynąć na równość szans kobiet i mężczyzn oraz pomóc w zmniejszeniu zróżnicowania wynagrodzenia ze względu na płeć.
2. Kobiety są często niedostatecznie reprezentowane na wyższych stanowiskach w firmach.
Kobiety w porównaniu z mężczyznami rzadziej można spotkać na stanowiskach kierowniczych. Wysoko postawione stanowiska są nadal reprezentowane głównie przez mężczyzn. Mapa pochodząca z Wydziału Statystyki ONZ pokazuje odsetek kobiet na wyższych i średnich stanowiskach kierowniczych do 2020 roku. W skali globalnej tylko około 19% przedsiębiorstw ma kobietę na stanowisku kierowniczym.
Źródło: United Nations Statistics Division (2000-2020). Dostępne pod adresem: https://unstats.un.org/sdgs/indicators/database/
3. Kobiety są często nadreprezentowane w nisko płatnych zawodach.
Kobiety są nie tylko niedostatecznie reprezentowane na stanowiskach kierowniczych, ale także częściej zatrudniane są na stanowiskach o niskich zarobkach. Pracownicy niskopłatni odnoszą się do tych, którzy zarabiają mniej niż dwie trzecie mediany rozkładu zarobków.16 Poniżej na mapie ILOSTAT można porównać dane dla wybranych krajów, w których udział powyżej 50% oznacza, że na stanowiskach z niskim wynagrodzeniem jest więcej kobiet niż mężczyzn.
Źródło: ILOSTAT (1995-2015): Dostępny na stronie: http://www.ilo.org/ilostat/
4. W wielu krajach kobiety mają mniejsze szanse na posiadanie ziemi i kontrolowanie aktywów produkcyjnych.
Kobiety mają mniejszą kontrolę nad ważnymi aktywami gospodarstwa domowego, takimi jak ziemia. W prawie wszystkich krajach o niskim i średnim dochodzie mężczyźni częściej są właścicielami ziemi niż kobiety. Fakt ten negatywnie wpływa na prawa kobiet, np. w przypadku rozwodu lub śmierci męża. Co więcej, w niektórych krajach kobiety nie mają takich samych praw do własności jak mężczyźni. Fakt ten ilustruje poniższy wykres z World Bank Gender Statistics. Pokazuje on odsetek mężczyzn i kobiet (w wieku 15-49 lat) posiadających ziemię na wyłączną własność.
Źródło: World Bank Gender Statistics (2010-2016). Dostępne pod adresem: https://data.worldbank.org/data-catalog/gender-statistics
5. Kobiety mają często ograniczoną kontrolę nad zasobami gospodarstwa domowego.
Dane pokazują, że kobiety mają często ograniczoną kontrolę nad tym, jak wydawane są ich osobiste zarobione dochody. Mężczyźni częściej są głównymi decydentami. W Afryce Subsaharyjskiej i Azji większość kobiet nie jest zaangażowana w decyzje domowe związane z wydawaniem ich zarobionych dochodów. To samo dotyczy ogólnego wpływu kobiet na ważne decyzje domowe, takie jak większe zakupy domowe. Trend ten jest szczególnie widoczny w gospodarstwach domowych o niskich dochodach w krajach o niskich dochodach. Poniższy wykres pokazuje odsetek zamężnych kobiet w wieku 15-49 lat, które twierdzą, że same lub wspólnie z mężem mają wpływ na główne decyzje dotyczące zakupów domowych.
Źródło: World Bank Gender Statistics (1999 – 2016). Dostępny pod adresem: https://data.worldbank.org/data-catalog/gender-statistics
6. Nie we wszystkich państwach przyjęto równoprawne dla obu płci systemy dziedziczenia.
Systemy dziedziczenia równoprawne dla obu płci były do niedawna rzadkością. Poniżej można zobaczyć, jak sytuacja wyglądała w 1920 roku. W skali globalnej w większości krajów kobiety nie miały równych praw, jeśli chodzi o dziedziczenie. Dziś sytuacja jest znacznie lepsza, jednak nadal istnieją kraje w Afryce Północnej, na Bliskim Wschodzie czy w Azji Południowo-Wschodniej, które nie stosują systemów dziedziczenia równych dla płci.
Źródło: How Was Life? Nierówności płci od 1980 roku – Carmichael, Dili,i Rijpma. Dostępne na stronie: https://dspace.library.uu.nl/bitstream/handle/1874/306236/3014041ec016.pdf?sequence=1
Ogólnie rzecz biorąc, w ciągu ostatniego stulecia nierówności między płciami znacznie się zmniejszyły.
Śledzenie postępów związanych z nierównościami płci w wielu wymiarach ułatwiają wskaźniki syntetyczne, które agregują różne wymiary. Takim wskaźnikiem jest Women’s Economic Opportunity Index (WEO) publikowany przez The Economist Intelligence Unit.
Indeks WEO definiuje możliwości ekonomiczne kobiet jako: “zestaw praw, przepisów, praktyk, zwyczajów i postaw, które pozwalają kobietom uczestniczyć w pracy na warunkach mniej więcej równych tym, jakie mają mężczyźni, czy to jako zarabiający pracownicy, czy jako właściciele firm”.17 Indeks WEO składa się z 29 wskaźników opartych na danych pochodzących z wielu źródeł, w tym ONZ i OECD.
Poniższa mapa od Economist Intelligence Unit pokazuje indeks WEO w skali globalnej. Wyższe wyniki oznaczają lepsze możliwości ekonomiczne dla kobiet.
Źródło: Economist Intelligence Unit (2012)
