Przegląd zagadnień
Słowa kluczowe: dobrobyt, dobra publiczne, dobra wspólne, problem free-rider, externality, dobrobyt społeczny, państwo dobrobytu, liberalne państwo dobrobytu, socjaldemokratyczne państwo dobrobytu, konserwatywne państwo dobrobytu
Wersja skrócona
Ogólnie rzecz biorąc, państwa są tworzone przez ludzi w celu zwiększenia ich dobrobytu. W europejskiej przestrzeni kulturowej dobrobyt opiera się na dobrym zdrowiu, komfortowych warunkach życia, wolności osobistej, bezpiecznych warunkach pracy i gwarancjach na wypadek bezrobocia. Te elementy dobrostanu można podzielić na dobrostan ekonomiczny i ogólny dobrostan kulturowy, które z kolei związane są z podstawowymi wartościami społecznymi. Dobrobyt można osiągnąć poprzez zaspokajanie potrzeb ludzi i/lub eliminowanie ich zbędnych pragnień.
Zgodnie z zasadami ekonomii, zaspokojenie potrzeb ludzi wymaga konsumpcji różnego rodzaju dóbr i usług. Dobry wygląd, podobnie jak szczęście, można kupić w sklepie. O wiele mniej świadomie zdajemy sobie sprawę z tego, że dobre samopoczucie zależy również od zdrowia naszego środowiska społecznego i naturalnego. Poczucie bezpieczeństwa tworzy państwo z niezawisłym sądownictwem, wolnymi mediami, bezpieczeństwem wewnętrznym i zewnętrznym gwarantowanym przez policję i wojsko, wsparciem państwa dla edukacji, nauki, transportu, ochrony środowiska i kultury oraz sprawnym systemem ubezpieczeń społecznych. Wszystkie wymienione dobra i usługi nazywane są “dobrami publicznymi” lub “dobrami wspólnymi”. Z punktu widzenia gospodarki rynkowej dobra publiczne i wspólne są zawodnością rynku, ponieważ rynek nie jest w stanie ich dystrybuować. Zgodnie z ekonomią neoklasyczną rozwiązaniem tego problemu byłoby przekształcenie dóbr publicznych i wspólnych w dobra prywatne. Według ekonomii keynesowskiej rząd musi interweniować i sam zorganizować podaż dóbr publicznych i wspólnych. To w jaki sposób, rządy organizują dostarczanie dóbr publicznych i wspólnych, zależy od polityki rządu.
Pomoc społeczna to system mający na celu zabezpieczenie różnych swobód w społeczeństwie oraz stworzenie lepszych możliwości rozwoju gospodarczego poprzez rozwój zasobów ludzkich. Aby osiągnąć ten cel, państwo organizuje dystrybucję dóbr publicznych i wspólnych. Opieka społeczna obejmuje również system ubezpieczeń społecznych, który wspiera ludzi w przypadku choroby, wypadku przy pracy, niezdolności do pracy i bezrobocia. Państwo, które bierze odpowiedzialność za dobrobyt społeczny, nazywane jest państwem opiekuńczym.
To, w jaki sposób rządy organizują dostarczanie dóbr publicznych i wspólnych, zależy od podejścia politycznego rządu. Konkretne cele, które rząd wybiera, aby zwiększyć dobrobyt swoich obywateli, oraz środki, które wykorzystuje, aby to osiągnąć, zależą od poglądów społeczno-politycznych partii lub koalicji rządzącej. Duński socjolog G. Esping-Andersen (1990) rozwinął trzy główne klastry państwa opiekuńczego: liberalną, socjaldemokratyczną i konserwatywną.1
Po zapoznaniu się z tym materiałem uczestnik będzie wiedział, jak definiuje się dobrobyt i od jakich dóbr konsumpcyjnych jest on uzależniony, dlaczego rynek nie radzi sobie z dystrybucją dóbr publicznych i wspólnych, jakie są możliwości zaradzenia niedoskonałościom rynku oraz jak klasyfikuje się państwa opiekuńcze w zależności od tego, jak radzą sobie z dostarczaniem dóbr publicznych i wspólnych. Podsumowując, uczestnik jest w stanie dostrzec, jak rząd jego kraju organizuje dostarczanie dóbr publicznych i wspólnych oraz poprawi swoje umiejętności dokonywania świadomego wyboru w następnych wyborach.
