Badanie międzynarodowych przepływów handlowych pomaga odkryć efekty współpracy gospodarczej i konkurencji. Istnieją różne sposoby przeprowadzania analizy handlu. Na początek można zacząć od opisu ogólnego, takiego jak wielkość handlu i główni partnerzy handlowi. Analizę można przeprowadzić w ujęciu bezwzględnym i względnym (struktura procentowa). Następnie analizę można skierować na handel dwustronny pomiędzy wybranymi krajami (np. czołowymi partnerami handlowymi).
Ważne jest, aby opisać zarówno obecną i odnieść ją do przeszłości. Aby analizować trendy, należy sprawdzać dane w dłuższym okresie czasu (co najmniej trzy lata). Aby dowiedzieć się, czy handel sprzyja konkurencji gospodarczej i współpracy, należy oszacować bilans handlowy (eksport minus import) za ostatni rok lub więcej lat i obliczyć jego skumulowaną sumę (z kilku okresów).
Niektóre sugestie jak przeprowadzić analizę handlu w celu zbadania konkurencji i współpracy w UE przedstawiono w Tabeli 7.
Tabela 7. Dowody na ekonomiczne skutki konkurencji i współpracy
| Konkurencja | Współpraca | |
| Handel wewnątrz UE | Jaki jest bilans handlowy (eksport-import) dla dowolnego kraju w Europie? Czy kraj zyskuje czy traci ekonomicznie? Jak zmienił się jego bilans handlowy w ciągu ostatnich 3-5 lat? | Eksport i import w UE: wpływ na zatrudnienie i dochody |
| Handel poza UE | Eksport UE na świat: wpływ na zatrudnienie i dochody | Jak członkostwo w UE pomaga w rozwoju handlu w jakimkolwiek kraju? Czy kraj zyskuje czy traci ekonomicznie? Jak zmienił się jego bilans handlowy w ciągu ostatnich 3-5 lat? |
Źródło: Opracowanie własne
Aby ocenić, w jakim stopniu dany kraj jest zaangażowany w handel międzynarodowy lub na ile otwarta jest jego gospodarka, można posłużyć się miernikiem, który oblicza się jako iloraz wartości eksportu (lub sumy eksportu i importu) do PKB. Ta miara jest prosta i łatwa do obliczenia, ale nie jest idealna. Na przykład nie nadaje się do porównywania małych i dużych gospodarek, ponieważ im większa jest gospodarka kraju, tym mniejszy jest jego handel jako procent PKB.
Na przykład ogólne efekty wymiany handlowej można przedstawić za pomocą rzeczywistych danych w przykładzie Czech i Polski. Po pierwsze, pod względem otwartości Czechy są bardziej zorientowane na handel niż Polska. W 2019 r. poziom otwartości Czech (eksport/PKB) wyniósł 80,7% w porównaniu do 44,6% w Polsce (rys.3). Następnie ogólny efekt handlowy jest widoczny po obliczeniu skumulowanej sumy bilansu handlowego Czech i Polski w latach 2008-2019. Podczas gdy Polska zmaga się z ujemnym bilansem handlowym, handel międzynarodowy stał się czynnikiem sukcesu dla czeskiej gospodarki, która czerpie zyski oparte o dodatnie saldo wymiany handlowej w sposób systematyczny (rys.4).
Rysunek 3. Otwartość handlowa w Czechach i Polsce w latach 2008-2019
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Eurostat.
Rysunek 4. Skumulowana suma salda handlowego (w mln EUR) dla Czech i Polski w latach 2008-2019
Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych Eurostat.
