Handel od zawsze stanowił podstawę kształtowania stosunków gospodarczych. Kluczowa teoria ekonomii handlu (Ricardiański model przewagi absolutnej i komparatywnej) wyjaśnia, że handel zapewnia wzrost dobrobytu, a kraje zaangażowane w handel międzynarodowy mogą znacznie zyskać na współpracy. Zgodnie z tą klasyczną teorią handlu kraje mogą budować swoje bogactwo poprzez handel w długim okresie. Bogactwo można zwiększyć, jeśli kraj ma dodatni bilans handlowy, a więc wtedy gdy eksport kraju jest większy niż import (kraj sprzedaje więcej towarów i usług obcokrajowcom niż kupuje od obcokrajowców). Natomiast współczesna teoria handlu koncentruje się na zyskach z handlu osiąganych dzięki specjalizacji w produkcji, niższym cenom i dostępowi do rynku. Wtedy kluczowym źródłem korzyści jest fakt, że poprzez wymianę innowacji i wiedzy handel umożliwia wzrost produktywności, która jest podstawowym źródłem wzrostu gospodarczego.
Rosnący wzrost eksportu na świecie oraz stały wzrost udziału wymiany handlowej w gospodarce światowej świadczą o tym, że znaczenie handlu stale rośnie. Wzrost handlu międzynarodowego stymulowany był stałym zmniejszaniem się barier handlowych po II wojnie światowej. Ricardiański model handlu międzynarodowego wprowadza zasadę przewagi komparatywnej, która pomaga zrozumieć źródła korzyści z handlu międzynarodowego. Model ten wyjaśnia na przykład, w jaki sposób mniej produktywne narody mogą czerpać korzyści z wolnego handlu ze swoimi bardziej produktywnymi sąsiadami.4
Adam Smith w swojej książce Bogactwo narodów (1776 r.) udowadniał, że prawdziwe bogactwo kraju tworzą dobra i usługi dostępne dla jego obywateli. Smith rozwinął teorię absolutnej przewagi, która głosi, że różne kraje mogą wytwarzać pewne towary wydajniej niż inne, a zatem globalną wydajność można zwiększyć poprzez wolny handel. Smith argumentował, że gdyby handel był nieograniczony, każdy kraj specjalizowałby się w tych produktach, które dawałyby mu przewagę konkurencyjną, która byłaby albo naturalna, albo nabyta. Taki kraj mógłby wówczas wykorzystać swoją nadwyżkę wyspecjalizowanej produkcji do zakupu większej ilości towarów importowanych, gromadząc ich więcej niż mógłby sam wyprodukować.5 W 1817 roku David Ricardo rozszerzył teorię przewagi absolutnej Adama Smitha o teorię przewagi komparatywnej. Argumentował, że bez względu na absolutną przewagę nadal może istnieć globalna efektywność handlu, jeśli dany kraj będzie specjalizował się w tych produktach, które może wytwarzać wydajniej niż inne.
Ricardiański model handlu był prawdziwym przełomem. Do tej pory zasoby światowe uważano za ograniczone i niezmienne. W rezultacie zysk gospodarczy jednego kraju miał być osiągnięty kosztem drugiego. Ta sytuacja nazywana jest grą o sumie zerowej. Jednak David Ricardo udowodnił, że handel międzynarodowy jest grą o sumie dodatniej (sytuacja wygrana-wygrana). Każdy kraj może eksportować towary, w których ma największą względną produktywność, a w zamian otrzymywać towary, które w kraju są droższe w produkcji. Ponadto eksport poszczególnej branży może zwiększyć jej produktywność w wyniku uczenia się przez działanie, ekonomię skali lub inne czynniki.6 Dlatego przewaga komparatywna ma charakter dynamiczny i może ewoluować wraz z rozwojem gospodarczym kraju. W efekcie oznacza to, że względne przewagi państw zmieniają się w czasie z powodu rozprzestrzeniania się wiedzy, transferu technologii lub akumulacji czynników produkcji.
Pomimo że z czasem pojawiły się kolejne teorie handlu, teoria przewag komparatywnych jest nadal aktualna jako proste wyjaśnienie wyników handlu międzynarodowego danego kraju.7 Tzw. nowa teoria handlu dodała do teorii handlu założenia dotyczące ekonomii skali, zróżnicowania produktów i konkurencji niedoskonałej. Krótko mówiąc, poprzez rosnące zyski osiągane z dużej skali produkcji, towary handlowe zyskują na dużej produkcji, co ułatwia ich sprzedaż za granicę po konkurencyjnych cenach.8 Teoria grawitacji dodaje również kontekst przestrzenny wskazując, że położenie geograficzne wpływa na wielkość handlu, a czynnik odległości ogranicza handel. Niemniej jednak to, ile kraje zyskują, zależy głównie od charakteru przewagi komparatywnej, która jest związana z produktywnością na poziomie sektora – branży. Kraje produkują i eksportują szeroką gamę towarów, które różnią się znacznie pod względem cech i jakości. Dlatego jeśli jakiś kraj odnosi sukcesy i osiąga wysokie wyniki w eksporcie niektórych z tych towarów, to najprawdopodobniej wynika to z jego przewagi komparatywnej w ich produkcji.
