Trzy kluczowe rozwiązania problemu unikania płacenia podatków na świecie to “ABC”: Automatyczna Wymiana Informacji (ang. Automatic Exchange of Information), Własność Beneficjalna (ang. Beneficial Ownership) i Wspólna Skonsolidowana Podstawa Opodatkowania Osób Prawnych (ang. Common Consolidated Corporate Tax Base).
Automatyczna wymiana informacji (AEI)
Automatyczna wymiana informacji (ang. Automatic Exchange of Information, AEI) jest metodą wymiany danych, która uniemożliwia zarówno korporacjom, jak i osobom fizycznym korzystanie z rachunków bankowych prowadzonych za granicą w celu ukrycia prawdziwej wartości ich majątku. Ukrywając zakres swojego bogactwa, płacą mniejsze podatki w kraju. Dzięki AEI, kraj A pobierze wszystkie informacje, jakie posiada o osobie A i korporacji A, a jeśli są one normalnie rezydentami, tj. mieszkają lub mają siedzibę w kraju B, wówczas kraj A automatycznie wymieni informacje o ich udziałach finansowych z krajem B.
Celem AEI jest zwiększenie przejrzystości podatkowej. Jednak wiele rozwiązań próbuje to osiągnąć, więc AEI nie jest pod tym względem wyjątkowy. Kluczowym elementem AEI jest jednak jej automatyzm; po wprowadzeniu do systemu, informacje są wymieniane z krajem “macierzystym” automatycznie. Oznacza to, że organy podatkowe są natychmiast ostrzegane o udziałach finansowych (indywidualnych lub korporacyjnych) rezydentów w innych krajach i nie muszą angażować się w długie i czasami kosztowne negocjacje z innymi krajami w sprawie udostępnienia informacji finansowych.
Obecnie blisko 100 krajów automatycznie wymienia ze sobą informacje. Udostępniane informacje obejmują ponad 84 miliony kont zawierających łącznie 11 bilionów dolarów. Niestety nie obejmuje to wszystkich krajów. Taki stan rzeczy oznacza, że pieniądze wciąż płyną do tajnych jurysdykcji, które nadal zatajają informacje o holdingach finansowych w swoim kraju. Raport “The Price of Offshore, Revisited” przyjrzał się 139 krajom o niskich i średnich dochodach, aby znaleźć szczegóły dotyczące ich nieraportowanych przepływów kapitałowych. Stwierdzono, że około jedna trzecia aktywów finansowych offshore może być przypisana do tak zwanych krajów “rozwijających się”, krajów globalnego Południa. Przejrzystość podatkowa jest zatem tylko tak silna, jak jej najsłabsze ogniwo.
Co ciekawe, kraje, które są postrzegane jako dłużnicy, są w rzeczywistości wierzycielami, jeśli weźmie się pod uwagę ucieczkę kapitału i przepływy podatkowe. Nigeria jest klasyfikowana jako kraj “dłużnik”, ponieważ w sumie jest winna reszcie świata więcej pieniędzy niż reszta świata jest winna Nigerii. Jednakże, kiedy analizuje się odpływ kapitału z Nigerii, okazuje się, że jest ona w rzeczywistości wierzycielem netto!
Co więcej, brak pełnej AEI zwiększa ucieczkę kapitału. W raporcie “Capital Flight from Sub-Saharan African Countries, 1970 – 2010” stwierdzono, że 33 kraje Afryki Subsaharyjskiej objęte tym raportem straciły łącznie 814 miliardów dolarów dochodu podlegającego opodatkowaniu od 1970 do 2010 roku z powodu ucieczki kapitału, przy czym skumulowany zasób kapitału w 2010 roku wynosił 1,06 biliona dolarów. To znacznie przekracza ich zobowiązania zewnętrzne w wysokości 189 mld dolarów, co czyni region “wierzycielem netto” wobec reszty świata. Pokazuje to, jak kwestie zadłużenia wiążą się z kwestiami podatkowymi.
Globalny Rejestr Aktywów i Właścicieli Rzeczywistych
Globalny Rejestr Aktywów został przedstawiony jako narzędzie do stworzenia rejestru wszystkich międzynarodowych bogactw i aktywów oraz ich rzeczywistych właścicieli. Rzeczywisty właściciel to człowiek, który ostatecznie korzysta z zysku osiągniętego dzięki własności firmy lub podmiotu prawnego. Prawnym właścicielem firmy może być inna firma („firma-przykrywka”, ang. „shell” company), może to być księgowy lub ktoś zupełnie inny. Ten prawny właściciel zazwyczaj musi być zarejestrowany, jednak rzeczywisty właściciel zazwyczaj nie musi być zarejestrowany. Często zdarza się, że właściciel prawny może nawet nie wiedzieć, kim jest właściciel rzeczywisty! Globalizacja finansowa uczyniła ten proces nieprzejrzystym, ponieważ jedna firma może mieć inną firmę jako swojego prawnego właściciela, a ta firma może mieć jeszcze inną firmę jako swojego prawnego właściciela, i tak dalej, ukrywając rzeczywistego właściciela(ów) poprzez długi i złożony łańcuch własności prawnej. To sprawia, że bardzo trudno jest śledzić i opodatkować zyski, i zapewnić, że żadne przepisy nie są łamane w całym łańcuchu.
Istotą rzeczywistej własności jest to, że rzeczywisty właściciel musi być człowiekiem. Wymagając, aby właściciele faktyczni byli zarejestrowani tak samo jak właściciele prawni, przepisy dotyczące rejestracji własności faktycznej zapewniają, że najbogatsi są trzymani na tym samym poziomie przejrzystości i odpowiedzialności, co wszyscy inni. Jednakże, ze względu na naturę globalnego kapitalizmu i zdolność kapitału do swobodnego przemieszczania się przez granice, nie będzie to działać dla wszystkich, chyba że wszystkie kraje będą rejestrować rzeczywistych właścicieli. Dopóki to nie nastąpi, zyski będą nadal mogły być przenoszone do miejsc najbardziej sprzyjających płaceniu niskich podatków lub ich braku przez tych, którzy chcą ukryć swoją tożsamość przed rządami prawa na całym świecie. Aby to rozwiązanie było skuteczne, rządy muszą obniżyć próg z posiadania 25 procent udziałów do posiadania co najmniej jednego udziału w spółce, tak aby prawdziwi faktyczni właściciele nie mogli uniknąć zakwalifikowania ich jako faktycznych właścicieli.
Większość krajów posiada już krajowe rejestry, jednak same w sobie nie są one w stanie uwzględnić majątku przechowywanego za granicą. Zapewniając publiczne i scentralizowane globalne źródło informacji o tym, kto jest właścicielem czego i gdzie, rejestr umożliwiłby rejestrowanie, mierzenie i zrozumienie podziału światowego bogactwa. Zwiększyłoby to przejrzystość i dało organom regulacyjnym uprawnienia do opracowania skutecznej polityki podatkowej w celu ograniczenia wykorzystywania jurysdykcji zapewniających tajemnicę.
Wspólna skonsolidowana podstawa opodatkowania osób prawnych (CCCTB)
Istnieją dwa sposoby podejścia do opodatkowania spółki, która prowadzi działalność na terenie wielu państw, a jej spółki zależne podlegają spółce dominującej. Pierwsza metoda polega na zastosowaniu “zasady ceny rynkowej”.
Drugim jest posiadanie “wspólnej skonsolidowanej podstawy opodatkowania osób prawnych”, tj. jednego zestawu zasad obliczania zysków przedsiębiorstw podlegających opodatkowaniu.
UE jest w trakcie opracowywania jednego z nich. Dzięki unijnej wspólnej skonsolidowanej podstawie opodatkowania osób prawnych przedsiębiorstwa transgraniczne musiałyby przestrzegać tylko jednego systemu obliczania dochodu podlegającego opodatkowaniu, a nie wielu różnych krajowych zbiorów przepisów. Celem CCCTB jest zastosowanie uniwersalnego kodu podatkowego dla wszystkich KTN działających na terenie UE i zarabiających ponad 750 mln euro. Przedsiębiorstwa zarabiające powyżej tego progu będą składać jedną deklarację podatkową dla całej swojej działalności korporacyjnej w UE. UE twierdzi, że CCCTB będzie zawierać solidne środki zapobiegające unikaniu opodatkowania, aby zapobiec BEPS do krajów spoza UE. Jeśli tak, to wyeliminuje to niedopasowania między systemami krajowymi, które są wykorzystywane przez osoby chcące uniknąć płacenia podatków.
Jednolite opodatkowanie
Podobna metoda alokacji zysków przed opodatkowaniem nosi nazwę “opodatkowania jednolitego” i sugeruje, że rządy traktują KTN jako jedną grupę składającą się ze wszystkich jej lokalnych spółek zależnych. Zamiast traktować każdą spółkę zależną jako indywidualny podmiot oddzielony od globalnego łańcucha, co jak widać w przykładzie cen transferowych, pozwala spółce na przypisanie części swoich zysków spółce zależnej offshore w jurysdykcji o niższej stawce podatkowej.
W przypadku jednolitego opodatkowania określa się kraje, w których odbywa się sprzedaż, a nie tylko miejsce produkcji lub siedzibę przedsiębiorstwa. Zyski przed opodatkowaniem, które wielonarodowa korporacja deklaruje jako cała grupa, są następnie rozdzielane na każdy kraj, w którym działa, w oparciu o to, jaka część jej rzeczywistej działalności gospodarczej miała miejsce w danym kraju. Formuła podziału uwzględnia, gdzie odbywa się sprzedaż, gdzie są pracownicy i gdzie znajdują się fizyczne aktywa. Zysk przed opodatkowaniem jest następnie dzielony na trzy części pomiędzy te trzy kategorie. Zysk ten jest następnie opodatkowany w poszczególnych krajach odpowiednio do procentu całkowitej sprzedaży, który przypada na dany kraj50. Ten sam proces ma miejsce przy podziale zysku przed opodatkowaniem przypisanego do “pracowników” i “aktywów”. Przy jednolitym opodatkowaniu, kraje mają możliwość ustalania ulg i kredytów podatkowych, jak również stawki podatkowej i mają pełną przejrzystość co do zysków, jakie osiąga firma i w jakich krajach ta działalność zarobkowa jest wspierana. Wszystko to znacznie zwiększa krajową władzę nad pobieraniem podatków.
Propozycja społeczeństwa obywatelskiego: Organ ONZ do spraw globalnych regulacji podatkowych
Obecny globalny system podatkowy, na który składa się skomplikowana sieć dwustronnych umów handlowych oraz różne regulacje w poszczególnych regionach i krajach, skutkuje niespójnymi politykami na całym świecie, co prowadzi do powstawania rozbieżności w polityce, które mogą być wykorzystywane przez osoby chcące uniknąć płacenia podatków. W świecie globalizacji i mobilności kapitału nie istnieje żaden organ międzynarodowy, którego zadaniem byłoby zapewnienie sprawiedliwego stosowania przepisów podatkowych, co sprawia, że uregulowanie tej dziedziny stanowi poważne wyzwanie. Globalny problem wymaga globalnego rozwiązania. Dlatego też Grupa 77 (G77), reprezentująca ponad 130 krajów rozwijających się, wielokrotnie proponowała utworzenie międzyrządowego organu podatkowego pod auspicjami Organizacji Narodów Zjednoczonych (ONZ) w celu zlikwidowania luk w światowym systemie podatkowym.
Dlaczego ONZ?51 ONZ jest jedyną globalną instytucją, w której wszystkie rządy uczestniczą jak równy z równym, i dlatego jest dobrym forum do poszukiwania globalnego zobowiązania do działania. Z tego powodu jest to jedyny organ, który może w sposób uzasadniony twierdzić, że jest w stanie stworzyć równe szanse. Aby tak się stało, wszystkie kraje muszą mieć poczucie, że jeśli zmienią swoją politykę podatkową, nie będzie to miało na nie negatywnego wpływu na korzyść innego kraju. W przeciwnym razie przyczyni się to do wahań wynikających z postrzeganej niekorzystnej sytuacji “pierwszego podmiotu”, w której bardziej rygorystyczna polityka podatkowa może po prostu spowodować, że przedsiębiorstwa i bogate osoby fizyczne zarejestrują się w innych jurysdykcjach.
Organ podatkowy ONZ umożliwiłby również silniejszą współpracę między administracjami podatkowymi, ułatwiając zwiększenie przejrzystości poprzez AEI. Prawdopodobnie spowodowałoby to również, że rządy musiałyby w mniejszym stopniu polegać na działaniach jednostronnych. Przyczyniłoby się to również do stworzenia lepszego globalnego środowiska dla przedsiębiorstw ze względu na wzrost pewności w zakresie polityki na całym świecie, zmniejszenie postrzeganego ryzyka i zwiększenie inwestycji. Co najważniejsze, prawdopodobnie przyspieszyłoby to również koniec wyścigu do dna, ponieważ rządy nie miałyby już powodu obawiać się ucieczki kapitału z powodu istnienia w innych miejscach jurysdykcji o niższych podatkach lub bardziej korzystnej polityce podatkowej. Dodatkowo, globalnie skoordynowany system regulacji podatkowych prawdopodobnie spotka się z większym poparciem ze strony rządów, ponieważ, jak wspomniano wcześniej, wszystkie rządy są równe w ONZ, więc jest mało prawdopodobne, że rząd będzie wahał się przed przyjęciem polityki, ponieważ jest postrzegany jako stworzony bez udziału tego rządu. Co więcej, gdyby najbiedniejsze kraje świata były w stanie skutecznie uczestniczyć w rozwoju globalnych zasad i standardów podatkowych, byłyby w stanie zapewnić, że globalny system działa również dla ich krajów.
Negocjacje dotyczące globalnych przepisów podatkowych mają wpływ na obywateli całego świata, a w przypadku obywateli krajów rozwijających się dzieje się to nieproporcjonalnie. Dlatego też wiele osób sugeruje, że negocjacje powinny odbywać się na neutralnym forum, gdzie wszystkie kraje mają równe szanse, w przeciwieństwie do OECD, gdzie niektóre kraje są członkami, a inne nie. Co więcej, organizacje pozarządowe sugerują, że wszystkie kraje powinny mieć możliwość uczestniczenia w tworzeniu agendy, a nie tylko członkowie OECD i kraje G7.
